مرکز ملی تحقیقات فرآوری آبزیان بندر انزلی > یادداشت های علمی

   سه شنبه 29 اسفند 1402

وضعیت آب و هوای بندر انزلی

  صفحه اصلی     

  معرفی مرکز     

  امکانات مرکز     

  دستاوردهای مرکز     

  پروژه ها     

  نکته های سلامتی     

  یادداشتهای علمی     

  سخنرانی های علمی     

  معرفی مدیران     

  CV محققین     

 

 
یادداشت های علمی
آشنایی با جلبک گراسیلاریا و استفاده آن در صنایع غذایی
دو شنبه 11 شهریور 1392
صغری کمالی

جلبک های ماکروسکوپی هستند که به ویژه انواع بسترزی ،بخش عمده و اصلی فلور سواحل جزر و مدی را تشکیل می دهند این جلبک ها از دو جنبه اقتصادی و اکولوژیکی ، در پایه هرم انرژی اکوسیستم  های دریایی بوده و به عنوان تولید کنندگان اصلی زنجیره غذای، تثبیت کنندگان ازت و ایجاد اکوسیستم های خاص و تامین زیستگاه مناسب برای آبزیان دارای نقش حیاتی می باشند.
این جلبکها به عنوان اولین تولیدکنندگان اکوسیستمهای آبهای آزاد ودریایی محسوب می شوند . بیش از 44 درصد از فتوسنتز در بیوسفر بوسیله موجودات اتوترف آبزی انجام می شود .
از جنبه اقتصادی نیز این گیاهان در تهیه علوفه ، کود و تولید بسیاری از پلی ساکارید های با ارزش نظیر آگار، کاراژینان و آلژین ها حائز اهمیت بوده و مصارف مستقیم این گیاهان و پلی ساکارید های قابل استخراج از آنها روز به روز در حال گسترش می باشد.
در آبهای دریای خلیج فارس و دریای عمان در جنوب ایران تاکنون 13 گونه گراسیلاریا شناسایی شده که اغلب آنها در سواحل جزر و مدی پراکنش دارند. جلبک قرمز Dawson (C. Agardh ) G racilaria   salicornia  یکی از گونه های جنس گراسیلاریا در آبهای ساحلی جنوب کشورمان است که پراکنش آن با تراکم و درصد پوشش بسیار کم و محدود از خلیج گواتر در دریای عمان شروع شده و تا سواحل استان بوشهر در خلیج فارس ادامه دارد ،اما رویشهای این گونه در سواحل جزرو مدی شمال شرق جزیره قشم و احتمال بروز صدمات زسیت محیطی ناشی از روند صنعتی شدن جزیره و همچنین اهمیت اقتصادی گونه در صنایع غذایی ، دارویی و استخراج آگار می باشند .
اهمیت و کاربرد جلبکهای دریایی از نظر پیشینه تاریخی به قبل از میلاد برمی گردد . در آن زمانها چینیها از کفشهاو  صندلهای چوبی استفاده می کردند. این کفشها به مرور موجب سفت شدن ، ترک خوردن و زخم شدن کف پا می شدند ، استفاده از جلبکهای دریایی باعث نرمی و کاهش التهاب پوست و بند آمدن خونریزی از محل زخمها می گردید و حتی مصرف خوراکی برخی از آنها ، در درمان بسیاری بیماریهای میکروبی وانگلی روده و داخلی از قبیل بیماری گواتر استفاده می شد.
دیواره سلولی جلبکها دارای ترکیبات ثانویه و پلی ساکارید های با ارزشی نظیر آگار،اسید آلژنیک ، سولفات لایمن و کرانمین هستند که از این ترکیبات برای مقاصد دارویی و افزودنیهای غذایی استفاده می شود . همچنین در صنایع کاغذ سازیِ، نساجی ، چرم سازی ، تهیه لوازم و مواد بهداشتی و آرایشی، تغذیه ،در تهیه غذا های ژاپنی Sushi) )و تهیه نوشیدنی و شربتها و ترشی جلبک و جهت جلوگیری از عدم بیات شدن نان ، همچنین در علوم پزشکی ، داروسازی و دندانپزشکی مانند تهیه محیط کشت جامد میکروبی ، تهیه قرص ، روکش کپسولها ، شربتهای دارویی ، تهیه قالبهای اولیه دندان و در ژنتیک در تشخیص طبی بیماریها و در کشف جرم و در بسیاری موارد دیگر کاربرد فراوانی دارند .
اخیراً، نیز اثرات ضد باکتریایی ، ضد قارچی و ضد انگلی و در برخی موارد ضد تورمی بعضی از جلبکها به اثبات رسیده است .از این رو بسیاری از کشورهای آسیایی از قبیل ژاپن ، چین، فیلیپین ، تایوان ، تایلند ، اندونزی و هند و همچنین کشورهای آمریکای جنوبی مثل برزیل و شیلی و حتی در سواحل آمریکای شمالی فعالیتهای گسترده ای در جهت بهره برداری اقتصادی از این جلبکها را داشته و هر ساله میلیاردها دلار از صادرات آنها بصورت ماده خام یا محصولات استخراج شده بدست می آورند.
کشور ماهم از این منابع بالقوه بویژه در سواحل جنوبی و بالاخص در سواحل سیستان و بلوچستان و هرمزگان برخوردار بوده و دارای گروههای متفاوت جلبکهای دریایی اعم از سبز،قرمز،قهوه ای است.
جنس گراسیلاریا از شاخه جلبک های قرمز ،از مهمترین منابع تامین آگار در جهان محسوب می شود . با توجه به اهمیت و ارزش اقتصادی آگار در صنایع غذایی ،دارویی، پزشکی و آزمایشگاهی، مطالعه گونه های مختلف این جنس از جنبه های تاکسونومیک،اکولوژیک ، کشت و پرورش و محتوای کمی و کیفی آگار مورد توجه ویژه محققان می باشد
آگار پلی ساکارید بدست آمده از برخی اعضائ خانواده های جلبکهای قرمز cracilanacea،Gelidiacea می باشد  بیش از 53 درصد از آگارتولید شده در جهان از جلبک گراسیلاریا بدست می آید . آگار شامل دو پلی ساکارید بنام آگارز و آگاروپکتین می باشد . خاصیت ژلاتینی آن به سبب ترکیب آگارز بوده در حالیکه ترکیب آگاروپکتین خاصیت چسبندگی ایجاد می کند .

استخراج آگار:
از آنجاییکه گراسیلاریا ازمقدار زیادی گالاکتون سولفاته شده ( پیش نیاز آگاروز) تشکیل شده است . بنابراین آگار آن بستگی زیادی به گونه های مختلف گراسیلاریا ، فصل رشد ، منطقه رشد ، کیفیت آگار و عوامل قلیایی شدن آن دارد .
برای تولید آگار نواری از جلبک گلاسیلاریا :
گونه گلاسیلاریا خشک کردن در معرض آفتاب  قلیایی کردن
شستشو عصاره گیری از طریق حرارت  صاف کردن   ژله ای کردن       منجمد کردن در سردخانه       ذوب کردن        خشک کردن
تهیه آگار نواری
برای تولید پودر آگار از جلبک گلاسیلاریا :
گونه گلاسیلاریا خشک کردن در معرض آفتاب قلیایی کردن
شستشو عصاره گیری از طریق حرارت صاف کردن
ژله ای کردن           تحت فشار قرار دادن  خشک کردن
آسیاب کردن  تهیه پودر آگار
کاربرد آگار در صنایع غذایی :
کاربرد آگار در آماده سازی و صنایع غذایی برای انسان دارای سابقه سیصد ساله در بعضی از کشورهاست و ضامن سلامت مصرف کنندگان به شمار می آید . سازمان بهداشت جهانی استفاده آگار را در صنایع غذایی مورد استفاده انسان می داند و همچنین کشورهایی از جمله انگلیس ، آلمان ، روسیه ، فرانسه و لهستان به بهره برداری از آگار در صنایع غذایی می پردازند . به طور کلی آگار به عنوان تثبیت کننده و ژله ای کننده در در صنایع غذایی به کار  می رود .


منابع:
حسینی ،م.،1383. دستورالعمل پروش گیاه گراسیلاریا و فرآوردهای علفهای دریایی در چین، موسسه تحقیقات شیلات ایران ،135 صفحه .
سهرابی پور،ج،.ربیعی،ر.و اسدی،م.،1385.گونه های گراسیلاریا (خانواده گراسیلاریاسه ،جلبکهای قرمز)در سواحل ایرانی خلیج فارس و دریای عمان .چهاردهمین کنفرانس سراسری و دومین کنفرانس بین المللی زیست شناسی ایران دانشگاه تربیت مدرس ،تهران،7-9 شهریور :141.
سهرابی پور ،ج.،ربیعی،ر ،1378.لیستی از جلبکهای دریایی خلیج فارس و دریای عمان (سواحل استان هرمزگان ). ژورنال گیاه شناسی ایران .8(1):162-131.
4.Calompong.H.M.,Maypa,A.,Magbanna,M.,and suarez.,P.,1993.Biomass and agar assessment of three species of Gracilaria from Negros Island ,Central Philippines . Hydrobiology ,398/399:173-182.                                                                                   
  5.Mc Lachlan ,j. and brid  ,c.j.,1986.Gracilaria and productivity.Aguat bot .vol. 26,pp.27-49.


تعداد بازديد:2047
 
Copyright (c) 2024 مرکز ملی تحقیقات فرآوری آبزیان بندر انزلی
Powered by r.ravvar