با توجه به رشد سریع جمعیت در جهان و کاهش ذخایر ماهیان به دلایل مختلف از جمله آلودگی آب ها و تخریب محیط زیست ، باعث شده که نیاز شدیدی به تکثیر و پرورش  آبزیان احساس شود ،تولید پایدار و افزایش تولید، عمده ترین اهداف آبزی پروری به شمار می آیند . آبزی پروری به عنوان یکی از مهم ترین  شاخه های  تولید غذا در طول این مسیر پدیدار شده است اتخاذ اقدامات گوناگون  و فناوری هایی مانند آبزی پروری متراکم ، گسترش زمانی و مکانی فعالیت های آبزی پروری ، معرفی گونه های جدید در آبزی پروری و پیشرفت راهبردهای مدیریت بهداشت ، ضامن افزایش  تولید در آبزی پروری محسوب می شوند .
در همین راستا و با عنایت به گسترش فعالیت های تکثیر و پرورش ماهی و پرداختن به موضوع افزایش تولید در واحد سطح به علت محدودیت منابع آبی و پرورش متراکم ماهی ،نیاز به کنترل شدیدتر و بیشتر بیماری های آبزیان بیش از پیش احساس می شود . چرا که عدم توجه کافی به این موضوع می تواند خسارات جبران نا پذیری به همراه داشته باشد . تجربیات سایر کشورها موید این موضوع است که علی رغم  پیچیدگی های درمان بیماری ها ، رعایت مسائل بهداشتی در مزارع  تکثیر و پرورش ماهی به منظور پیشگیری از ورود آلودگی به محیط آبزی پروری  بسیار آسان است.
با ورود آلودگی  به مزارع ، زمینه ابتلائ ماهی به انواع بیماری ها فراهم می شود که در صورت رخداد بیماری ، نه تنها مدیریت تولید با مشکل مواجه می شود بلکه در مواردی بازگشت به شرایط مطلوب نیز غیر ممکن  می گردد. در این راستا شناخت مسائل بهداشتی و رعایت آن ها ، همچنین توجه به دستورالعمل ها و به طور کلی رعایت برنامه های ایمنی و امنیت زیستی بسیار مهم و با ارزش است.
ایمنی و امنیت زیستی در مزارع آبزی پروری به معنی حفاظت از آبزیان در برابر عوامل بیماری زا شامل ویروس ها ،باکتری ، قارچ و انگل است.برای طراحی یک برنامه موثر ایمنی و امنیت زیستی در این زمینه نیاز به دانش  پرورش آبزیان ،مدیریت ، شناخت راههای  انتقال بیماری ها و تهدیدات بالقوه برای صنعت آبزی  پروری است.
یکی از راهکارهای اصلی سازمان جهانی بهداشت حیوانات برای کنترل بیماری ها در مزارع  آبزی پروری تعیین دستور العمل بهداشتی آبزیان و به کاربردن تست های تشخیصی برای شناسایی انواع بیماری های متحمل در مزارع آبزی پروری می باشد . هدف از تعیین دستورالعمل  بهداشتی آبزیان، ایجاد ایمنی بهداشت جهانی در آبزیان و محصولات مربوط به آن است. این امر با همکاری کشور های صادر کننده و ووارد کننده، با جلوگیری از انتقال عوامل بیماری زا میسر می گردد.
برنامه ایمنی و امنیت زیستی می بایست در آغاز ساخت مزرعه و طراحی امکانات آن مورد ملاحظه قرار گیرد . یک برنامه ایمنی و امنیت زیستی مناسب برای هر مزرعه بسته به نوع منبع تامین آب ، وضعیت جغرافیایی و مصالح ساختمانی مورد استفاده در آن متفاوت خواهد بود . حتی جزییات این برنامه برای استخر های مختلف یک مزرعه نیز متفاوت است . اما به صورت کلی پیش نویس قرار دادهای یک برنامه امنیت زیستی مناسب باید از یک استاندارد جامع و کلی پیروی نموده ودر یک سامانه زیستی پویا و در شرایط مختلف ، قابل ارزیابی و در صورت نیاز قابل تغییر باشد.
از آنجا که اساس مدیریت شایسته در پیشرفت و تولید پایدار ، استفاده مناسب از مواد شیمیایی در کاستن  و یا از بین بردن عوامل بیماریزا است ، هدف اولیه برنامه ایمنی و  امنیت زیستی ، جلوگیری از ورود عوامل بیماریزا به محیط مزرعه است.
منابع زیادی وجود دارد که می تواند اجرام عفونی را وارد  مزرعه  کند. افزایش ذخایر  جدید (تخم ، لارو، بچه ماهیان انگشت قد و ...) ،آلودگی آب یا خوراک ، آلودگی اشخاص، حیوانات ، تجهیزات و وسایل کار و نیز ماهیان بیمار تحت بالینی موجود در مزرعه از جمله این منابع  هستند . جهت پیشگیری از ورود اجرام عفونی به مزرعه ، هر یک از این منابع بالقوه احتیاج به ارزیابی و پایش مداوم دارد . بنابر این ، یک برنامه ایمنی و امنیت زیستس آبزی پروری شامل پیشگیری از و قوع بیماری ها ، پایش بیماری های مختلف ، ضد عفونی کردن مزرعه و پیش بینی ایمنی متداول می باشد .
نحوه انتقال عوامل بیماریزا
در مزارع آبزی پروری ، عوامل بیماریزا با چندین روش منتقل می شوند :
آب : می تواند به عنوان یک مخزن بیماری و انتشار عوامل بیماریزا عمل کند . حتی آبی که جهت حمل ماهیان  زنده به کار می رود می تواند منبعی از باکتری ها ، انگل ها و ... باشد. عوامل بیماری زا به وسیله آب، می توانند به آسانی از یک مزرعه به مزرعه دیگر و یا در مزارع دارای سامانه برگشتی آب ، از یک استخر به استخر دیگر منتقل گردند.
ماهی: در استخر های متراکم ، عوامل بیماریزا می توانند به صورت مستقیم از یک ماهی به ماهی دیگر منتقل گردند. در این حالت خود ماهی ، از مخازن عمده انتقال و حفظ بیماری بوده و می تواند بدون نشان دادن علائم بالینی بیماری تنها به عنوان حامل بیماری عمل کند. همچنین ممکن است که برخی از ماهیان به عوامل بیماری زا  مخصوصی ایمن باشند و توانایی انتشار اجرام بیماریزا را به سایر ماهیان ویا به آب داشته باشند. ماهیان مرده و بیمار از مخازن عمده اجرام بیماریزا  محسوب می شوند، به همین دلیل جمع آوری سریع ماهیان بیماریزا و مرده و ضبط آن ها در کوره لاشه سوز و یا دفن در چاه ضروری است.
حاملین: حامل موجود زنده ای است که می تواند اجرام بیماری زا را از یک ماهی به ماهی دیگر منتقل کند .
از جمله زالو ها که انگل های خونی و باکتری ها را در بین ماهیان انتقال می دهند.
ناقلین:به اشیای بی جانی که بیماری را منتقل می کنند ناقل می گویند. در مزارع آبزی پروری تجهیزات ، سطل ها ، ساچوک ها و لوله های سیفونی همه به نوعی ناقل محسوب می گردند که در صورت عدم ضد عفونی مناسب ، می تواند موجب انتقال بیماری گردند . مدفوع ماهیان ، غذای مصرف نشده ، جلبک  ها گیاهان آبزی و سایر نخاله های متلاشی شده ، بستر مناسبی را جهت رشد و نمو بیماری زاهای فرصت طلب فراهم می کنند. کف استخر ها باید از این زباله ها و نخاله ها پاک شود و مسیر های ورود و خروج آب به استخرها، هوادها و سایر سطوح باید به صورت مکرر تمیز شوند
خوراک:خوراک و غذای ماهیان نیز می تواند می تواند منبا از بیماری باشد . خوراک منجمد و غذای زنده می تواند باکتی ها ، انگل ها، ویروس ها ، و قارچ ها را منتقل کند .
یک بخش مهم و ضروری در برنامه ایمنی و امنیت زیستی ، پایش بیماریهاست.پایش بیماری ها شامل یک برنامه ریزی منظم جهت ارزیابی بهداشتی همه استخر های یک مزرعه است . آزمایشات پایشی به تنهای و به طور قاطع و کامل نمی توانند باعث عدم آلودگی به بیماریزاهارا ضمانت کند و فقط به کاهش این عوامل کمک می کند.ضد عفونی هم یکی دیگر از راهکارهای کاهش عوامل بیماریزا می باشد که بوسیله آن خطر انتشار اجرام عفونی بین دسته های مختلف ماهیان کاهش می یابد . و به این نکته هم باید توجه داشت که قبل از کاربرد وسایل باید آن ها را با میزان کافی آب شستشو داد تا از باقی ماندههای مواد ضد عفونی کننده پاک شود ، زیرا در غیر این صورت باعث مسمومیت در ماهیان می شود .پس بدین ترتیب
لازمه دستیابی به هر هدفی ، فراهم آوردن زمینه ها، مقدمات و بستر موردنیاز است. در استخر های پرورشی برای نیل به تولید بیشتر و سالم تر ماهی در واحد سطح و رساندن ماهی ها به وزن مناسب در پایان دوره پرورش، نیازمند شرایطی نظیر احداث مزرعه مناسب ، رعایت  برنامه های بهداشت و  امنیت زیستی در استخر های پرورشی و اعمال مدیریت صحیح در محل و وضعیت مناسب می باشد .

منابع:
شاهی فردوسی،م.فلاح مهر آبادی . م. (1390)سلامت امنیت و ایمنی زیستی.انتشارات لوح نگار.
شاهی فردوسی،م.م1386. جزوه آموزشی تهدیدات دامی ، امنیت زیستی و بهداشت عمومی ، چاپ اول طرح پدافند غیر عامل وزارت جهاد کشاورزی .
عبدالله مشائی،م.1380 نکات بهداشتی در تغذیه و غذا دهی قزل آلای پرورشی. انتشارات وزارت جهاد کشاورزی شرکت سهامی شیلات ایران.
توماس، پ، لادسود. ترجمه جعفری یاری، م (1380) (اصول مهندسی آبزیان) شیلات ایران.