پیشگفتار:
 کدکس در لغت بمعنای آیین نامه،مقررات،نشانه و آلیمانتاریوس به معنای مواد غذایی می باشد.
 کدکس عبارت است از جمع آوری وتطبیق بین المللی استاندارد های مواد غذایی و ارایه آن به شکل واحد.
 واژه ی کدکس مواد غذایی ( Codex Alimentarius ) ریشه ی لاتین داشته و به معنای نظام نامه ی مواد غذایی ( Food code ) است.
 کدکس مواد غذایی مجموعه ای از استانداردهای جهانی ایمنی و کیفیت مواد غذایی و سایر خط مشی های ایمنی برای حفاظت از بهداشت مصرف کننده و تصحیح تجارت جهانی است.(4)
اهدف
حفظ بهداشت مصرف کننده و اطمینان از عملکرد عادلانه در تجارت مواد غذایی
این اهداف به وسیله دو روش تحقق می یابند:
1- کمک کارشناسان غذایی از تمام دنیا برای شرکت در تنظیم استاندارد بین المللی در محدوده کدکس
2- افزایش توان کشورهای تحت پوشش کدکس برای کمک به برقراری امنیت غذایی موثر، استاندارهای کیفیت و اعمال قانونی در تجارت غذا(2)

دامنه کاربرد:
استاندهای کدکس  کلیه مواد غذایی  و آشامیدنی را در بر می گیرد.
این استانداردها شامل :
• بهداشت مواد غذایی
• افزودنیهای غذایی
• با قی مانده آفت کش ها
• آلاینده های مواد غذایی
• برچسب گذاری
• روشهای نمونه برداری
• تجزیه مواد غذایی و اصول فرآورش
• بسته بندی مواد غذایی از جمله ماهی و فرآورده های شیلاتی
تاریخچه تشکیل کمیسون کدکس غذایی
در یازدهمین کنفرانس FAOدر ۱۹۶۱ و شانزدهمین اجلاس جهانی WHO در ۱۹۶۳تشکیلات جدیدی تحت عنوان کمیسیمون آیین نامه مواد غذایی“Codex Alimentarius Commission”به منظور اجرای استانداردهای مشترک FAO/WHOدر زمینه مواد غذایی به وجود آمد. در حال حاضر ۱۷۲ کشور عضوکدکس میباشند. کمیسیون کدکس هر 2 سال یکبار و به نوبت در مقرFAOدر رم وWHOدر ژنو برگزار می گردد . بیش از 500 نفر در جلسه عمومی حضور می یابند . ریاست هیات های نمایندگی کشورها را مسئولین عالی رتبه دولتی به عهده دارند(5)

اهداف کمیسیون کدکس غذایی
 حفظ منافع و بهداشت مصرف کنندگان
 تسهیل روابط تجاری و هماهنگ شدن اقدامات انجام شده در زمینه مواد غذایی
 هماهنگ نمودن کلیه فعالیتهای استاندارد مواد غذایی در بخشهای دولتی و غیر دولتی
 تعیین اولویت و ارائه راهنماییهای لازم در زمینه پیش نویسهای استاندارد با کمک سازمانهای ذینفع
 نهایی نمودن استانداردها و انتشار آنها به صورت مقررات و یا codexدر قالب استانداردهای منطقه ای یا بین المللی و تکمیل و اصلاح استانداردها پس از بررسی های مناسب و لازم(5)
ساختار کدکس:
الف- اعضاء
 تا سال 1998 163 کشور به عضویت این کمیسیون درآمدند که نماینده ی 97 درصد از جمعیت جهان است.
 عضویت در کمیسیون برای تمام کشورها و اعضای سازمانهای WHO و FAO که در استانداردهای جهانی مواد غذایی ذی نفع هستند آزاد است..
 کمیسیون کدکس دارای یک رئیس و سه نایب رئیس است که از بین نمایندگان انتخاب می شوند. تصمیم های کمیسیون نیز باید به تصویب اکثریت اعضا برسد.
  بودجه های کمیسیون توسط مدیران کل WHO و FAO تعیین شده و به نسبت تسهیم هزینه های اساسی تقریبا 75 درصد توسط FAO و 25 درصد توسط WHO تأمین می شود.
 ب- کمیته اجرایی:
*شامل رئیس, نایب رئیس و شش عضو است که در نشست عادی از اعضای کمیسیون انتخاب می شوند.
 *افراد انتخاب شده از مناطق آفریقا آسیا اروپا آمریکای لاتین کارائیب و جنوب غربی اقیانوس آرام هستند.
  *این کمیته برنامه ی کاری کمیسیون را برنامه ریزی کرده و توصیه های مربوط به سیاست گذاری و مواردی را که باید به تصویب کمیسیون برسد مشخص می کند.

پ- دبیرخانه کدکس:
دبیرخانه کمیسیون در فائو و در بخش استاندارد و کیفیت مواد غذایی مستقر است.
ت- سازمانها / کمیته های تخصصی کدکس
کمیسیون مواد غذایی دارای 4 سازمان / کمیته تخصصی است. این سازمانها وظیفه نهایی کردن پیش نویس استانداردها نظام نامه ها و خطوط راهنمای کدکس را بعهده دارد. (4)

تشکیلات این سازمانها یا کمیته های تخصصی

1-سازمان یا کمیته ی تخصصی موضوع ها و مشکلات عمومی:
این مجموعه دارای 9کمیته به شرح زیر است:
• کمیته ی باقی مانده ی آفت کشهای به میزبانی هلند
• کمیته ی بازرسی و تآیید فرآورده های وارداتی و صادراتی به میزبانی استرالیا.
• کمیته ی باقی مانده ی داروهای دامی در مواد غذایی به میزبانی آمریکا.
• کمیته ی برچسب گذاری مواد غذایی به میزبانی کانادا.
• کمیته ی روش های آزمون و نمونه برداری به میزبانی مجارستان.
• کمیته ی افزودنیها و آلاینده های غذایی به میزبانی هلند.
• کمیته ی بهداشت مواد غذایی به میزبانی آمریکا.
          • کمیته ی مواد غذایی به میزبانی آلمان.
          • کمیته ی اصول عمومی ( فرآوری) مواد غذایی به میزبانی فرانسه.
  کمیته های یاد شده باعث بهبود موارد زیر می شوند:
     • مفاهیم و اصول جامع مربوط به مواد غذایی ( مواد غذایی و گروه خاص مصرف کنندگان )
     • تأیید یا بازنگری مقررات مربوط به استانداردهای محصولات
     • ارایه ی توصیه های کارشناسی در خصوص سلامتی و امنیت مصرف کنندگان
(2) سازمان / کمیته تخصصی فرآورده ها:
این سازمان دارای 11 کمیته است که عبارتند از:
• کمیته ی میوه و سبزی های فرآوری شده به میزبانی ایالات متحده آمریکا
• کمیته ی چربی ها و روغن ها به میزبانی انگلستان
• کمیته ی میوه ها و سبزی های تازه به میزبانی مکزیک
• کمیته ی آبهای معدنی طبیعی به میزبانی سوئیس
• کمیته ی فرآورده های کاکائو و مشکلات به میزبانی سوئیس
• کمیته ی ماهی و فرآورده های شیلاتی به میزبانی نروژ
• کمیته ی قند و شکر به میزبانی انگلستان
• کمیته ی شیر و لبنیات به میزبانی نیوزیلند
• کمیته ی غلات و حبوبات به میزبانی آمریکا
• کمیته ی پروتئین های گیاهی به میزبانی کانادا
• کمیته ی بهداشت گوشت به میزبانی نیوزیلند
(3) سازمان / کمیته ی تخصصی هماهنگ کننده
در کمیته های هماهنگ کننده هیچ کشوری به عنوان میزبان دایم محسوب نمی شود. جلسه ها در کشورهای یک منطقه و بر حسب ضرورت و با توافق کمیسیون تشکیل می گردند.
شش کمیته ی هماهنگ کننده متعلق به یکی از مناطق زیر وجود دارد:
• آفریقا
• آسیا
• اروپا
• آمریکای لاتین و حوزه های کارائیب
• آمریکای شمالی و اقیانوسیه ی جنوب غربی.
• خاور نزدیک
کمیته های هماهنگ کننده نقش با ارزشی را در تضمین هماهنگی فعالیتهای کمیسیون با موضوع های مورد علاقه ی کشورهای منطقه ایی و موضوع های مورد توجه کشورهای در حال توسعه ایفا
می کنند. آنها در فاصله ی 1 تا 2 سال به نمایندگی از طرف کشورهای مناطق مربوط تشکیل جلسه
می دهند. گزارش این جلسه ها به کمیسیون ارایه و در آنجا بررسی مشود.
(4) سازمان / کمیته تخصصی کاری بین دولت ها
در این مجموعه سه کمیته فعال است.
• کمیته ی مواد غذایی حاصل از زیست فن آوری به میزبانی ژاپن
• کمیته ی آب میوه و سبزی ها به میزبانی برزیل
• کمیته ی خوراک دام به میزبانی دانمارک
قوانین و مقررات کدکس
• قوانین کدکس هر ساله در کتاب روش اجرائی (procedure manual) تدوین  و منتشر میگردد.
• قانون کدکس دارای ۱۰ اصل (article) می باشد که درآن نحوه فعالیتها ، چگونگی پذیرش اعضا،عملکرد آنها و تدوین استانداردها ، تشریح گردیده است.(1)

تاریخچه کدکس غذایی در ایران

 نخستین طرح شورای کدکس در سال ۱۳۶۳ از سوی مدیریت غذایی و کشاورزی تهیه و منتشر گردید.
- در سال ۱۳۶۶ اولین اساسنامه آن تدوین شد.
- در طول سالهای فوق ۲۷ نشست در ۱۶ گروه مختلف برگزار گردید که از سوی مدیر اجرایی کدکس بعنوان - اولین کمیته ملی کدکس در آسیا مورد تشویق قرار گرفت.
- سرانجام با توجه به بحث WHOو مسایل ایجاد شده از سوی اتحادیه اروپا برای کشور ،مجدداَ در سال ۱۳۷۷ اساسنامه جدیدی تدوین شد(4)
-  در یکصدو یکمین اجلاس شورای عالی استاندارد ،اساسنامه ای تحت عنوان ”دستور العمل شورای هماهنگی کدکس غذایی ایران“ به تصویب رسید. (6)
ساختار کدکس صنایع غذایی ایران
شورای هماهنگی کدکس صنایع غذایی ایران شامل :
کمیسیون ملی غذای ایران N.C.C ، دبیرخانه کمیسیون ملی کدکس ، کمیته های فنی ، امور مالی
اعضا شورا
▪ وزیر محترم جهاد کشاورزی
▪ وزیر محترم بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی
▪ وزیر محترم بازرگانی
▪ وزیر محترم صنایع و معادن
▪ وزیر محترم علوم ، تحقیقات و فناوری
 ▪رئیس موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران
سازمانهای مسئول تشکیل کمیته های فنی
▪ وزارت جهاد کشاورزی، ۱۰کمیته
▪وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی ۲ کمیته
▪وزارت بازرگانی ۱ کمیته
▪انستیتو علوم تغذیه و صنایع مواد غذایی ۱کمیته
▪موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران ۸کمیته
▪وزارت صنایع و معادن ۱کمیته(3)

چگونگی ارتباط کمیسیون کدکس غذایی در ایران
موسسهٔ استاندارد عامل ارتباطی کمیسیون کدکس غذایی در ایران است.
دبیرخانه شورای هماهنگی کدکس در موسسه و در مدیریت غذایی و کشاورزی مستقر می باشد
رییس موسسه، نائب رییس شورا و رییس کمیسیون ملی کدکس غذایی ایران میباشد.(1)
برگزاری سی و پنجمین اجلاس کمیسیون کدکس غذایی CACدرایتالیا
سی و پنجمین اجلاس کمیسیون کدکس غذایی CAC در مقر سازمان خواربار و کشاورزیFAO) )از تاریخ 18-12 تیر ماه سال جاری(7-2 جولای 2012 ) در شهر رم - ایتالیا، با حضور 623 شرکت کننده از 147 کشور عضو و 37 سازمان دولتی و غیر دولتی و با تصویب 17 دستورکار ، برگزار شد. در این اجلاس آقایان دکتر سید امین الله تقوی، سفیر فائو و سخنگوی جمهوری اسلامی ایران و مهندس سید مرتضی زارعی (نماینده دفتر نمایندگی فائو واقع در رم) و خانم ها دکتر ویدا کاظمی (نماینده وزارت بهداشت) و لیلا زینت بخش (مسئول دبیرخانه شورای هماهنگی کدکس غذایی سازمان ملی استاندارد ایران) به عنوان نمایندگان کشورمان حضور داشتند.(5)

وظایف کشورها ،صنایع و مصرف کنندگان در قبال استانداردهای کدکس

الف: وظایف کشورهای عضو
• تهیه ی اطلاعات مربوط به فعالیتهای کدکس و انتقال آنها به سازمان های دولتی دانشگاهی صنعتی و مصرف کنندگان.
• شرکت در تکمیل استانداردها و سایر موارد.
• انتقال سندهای پیشنهادی به سازمانهای ذیربط جهت بازبینی و اظهار نظر.

• جمع آوری نظرها و پیشنهادها و انتقال آنها به دبیرخانه ی کمیسیون برای بحث و بررسی و تکمیل استانداردها.
• اطمینان از اجرای استانداردهای ملی و نظام نامه های مربوط به استانداردهای کدکس.
ب: وظایف صاحبان صنایع غذایی
• شرکت در تکمیل استانداردهای پیشنهادی.
• بازبینی پیش نویس استانداردها و اظهار نظر در مورد آنها
• اجرای استانداردهای ملی در تولید فرآوری برچسب زنی
و حمل و نقل مواد غذایی و هماهنگی با استانداردها و
 نظام نامه های کدکس.
پ: وظایف مصرف کنندگان
• آگاهی یافتن از فعالیتهای کمیسیون مواد غذایی.
• مطلع شدن از چگونگی تکمیل استانداردهای کدکس مواد غذایی.
• انتقال نظرها و پیشنهادهای خود به سازمانهای ذیربط برای تکمیل یا اصلاح استانداردها.
• انتخاب نظرها و پیشنهادهای خود به سازمانهای ذیربط برای تکمیل یا اصلاح استانداردها.
• انتخاب مسئولانه ی مواد غذایی در فروشگاه ها و عدم خرید مواد غذایی غیر استاندارد.(3)

استانداردهای تدوین شده
تا کنون بیش از 240 استاندارد شامل استانداردهای عمومی و استانداردهای ویژه ی مواد غذایی و تعداد بسیار زیادی نظام نامه و خطوط راهنما تدوین و تصویب شده است.
26 مورد از مطالب تدوین شده ی کدکس مربوط به فرآورده های شیلاتی است. یادآور می شود در مورد سایر فرآورده های شیلاتی نیز استانداردها و نظام نامه هایی در دست تدوین است که در حال حاضر به صورت پیش نویس در اختیار اعضای کمیسیون کدکس قرار داده شده تا جهت تکمیل و تصویب نهایی بررسی شوند.
استانداردها نظام نامه ها و خطوط راهنمای کدکس در قالب 14 جلد کتاب جمع آوری و تدوین شده است. (3)

منابع:
1-اهری، حامد ودیگران.استاندارهای ایمنی غذا.چاپ اول.سال 1390. انتشارات  موسسه لاله یاسان تهران     
2-سیف زاده ، مینا.کدکس و غذاهای دریایی. مجله دانش غذا و کشاورزی.چاپ میران .شماره 94. خرداد 91
   3- codex  committee  on food  hygiene. 1997.HACCP System  and guidelines  for the application  on  food  hygiene .pp.33-45                                                      
  4-codex alimentarius food  hygiene   basic  texts    
5- http://codex.isiri.org 
6-www.iso.org://codexalimentarius.net