مرکز ملی تحقیقات فرآوری آبزیان بندر انزلی > یادداشت های علمی

   سه شنبه 29 اسفند 1402

وضعیت آب و هوای بندر انزلی

  صفحه اصلی     

  معرفی مرکز     

  امکانات مرکز     

  دستاوردهای مرکز     

  پروژه ها     

  نکته های سلامتی     

  یادداشتهای علمی     

  سخنرانی های علمی     

  معرفی مدیران     

  CV محققین     

 

 
یادداشت های علمی
پدیده مقاومت آنتی بیوتیکی در آبزیان و معضلات ناشی از آن
سه شنبه 5 آبان 1394
فرشته خدابنده

آنتی بیوتیک هاگروهی از ترکیبات شیمیایی اند که به صورت بیولوژیکی توسط برخی از گیاهان و یا میکروارگانیزم هایی مانند قارچ ها تولید شده و خاصیت آنتی باکتریال یا بازدارنده رشد باکتری ها را دارند.بررسی تاریخچه استفاده از آنتی بیوتیک ها نشان می دهد که از زمان های بسیار دور خواص ضد باکتریایی برخی مواد شناخته شده بودند.

استفاده از داروهای ضد باکتریایی در درمان بیماریهای آبزیان به دلیل تماس دارو با محیط و مشکلات ایجاد کننده در سلامت انسان اهمیت خاصی دارد و موجب نگرانی دست اندر کاران صنعت پرورش آبزیان در دنیا گشته است .از طرفی تحقیقات جدید در بیولوژی مولکولی بیانگر این واقعیت است که مقاومت در مقابل داروهای ضد باکتریایی پدیده ای غیر قابل اجتناب است. امروزه باتوجه به جوان بودن صنعت آبزی پروری کشور و کمبود نیروهای متخصص در بهداشت و بیماریهای آبزیان در اغلب موارد کاربرد داروها و مواد شیمیایی بدون تشخیص صحیح و در نظر گرفتن باقی مانده های داروئی و اثرات آلایندگی آنها در طبعیت و عوارض سوءاین مواد بر انسان (اثرات سمی،ازدیاد حساسیت،... ) مصرف می شوند .استفاده بی رویه از آنتی بیوتیکها خصوصا انواعی که موارد مصرف مشترک انسان دارند زمینه ساز ایجاد مقاومت های آنتی بیوتیکی باکتریها و به خطر افتادن امنیت غذائی و بهداشت عمومی می گردد. با توجه به اطلاعات جمع آوری شده، پرورش دهندگان براساس تجارب ناصحیح خود در زمینه استفاده از آنتی بیوتیکها، با مشاهده هرگونه مشکل در ماهیان، اقدام به استفاده از آنتی بیوتیکهای خاصی می کنند که نه تنها باعث حل مشکل فعلی نمی شود بلکه با ایجاد مقاومتهای دارویی زمینه ساز مشکلات جدی تری در مزرعه و مزارع پایین دست دیگر می گردد. در این زمینه باید با مشورت و راهنمایی دامپزشکان متخصص و پس از نمونه برداری و کشت از ماهیان بیمار و انجام آنتی بیوگرام اقدام به تجویز دارویی مناسب جهت درمان بیماری نمود تا باعث مقاومت های دارویی در باکتریها نگردد.

در مقاومت آنتی بیوتیکی، امکان انتقال میکروبهای مقاوم به انسان و به خطر افتادن سلامت عمومی جامعه وجود دارد و خسارت ناشی از این امر اجتناب ناپذیر است. مقاومت میکروبی باعث می شود که درمان بیماریها دچار اختلال شده و پرورش دهندگان ماهی دچار زیان های اقتصادی شوند و عمدتا آنتی بیوتیک برای میزبان سمی نمی باشد ولی مصرف طولانی مدت، مکرر، بیش از حد و کمتر از مقدار طبیعی آن در آبزیان موجب شیوع جمعیت باکتریهای مقاوم در ماهی سخت پوستان و میکروفلور آب شده است . استفاده بی رویه از آنتی بیوتیکها خصوصا انواعی که مصرف مشترک انسانی دارند،‌زمینه ساز ایجاد مقاومتهای باکتریایی‌،به خطر افتادن امنیت غذایی و بهداشت عمومی و نا پایداری صادرات محصولات غذایی می شوند.

این نحوه استفاده از آنتی بیوتیکها با عث ایجاد سویه های مقاوم باکتریایی شده و مشکلات زیادی به همراه می آورد . برای مثال موجب بروز بیماریهایی می شود که درمان آنها بسیار مشکل و در بعضی موارد غیر ممکن است و در نهایت موجب گسترش بیماری و شیوع یک همه گیری بدون درمان در جامعه می گردد . برای مثال در صنایع پرورش میگو در اکوادور‌، مصرف بی رویه آنتی بیوتیکها موجب مقاومت آنتی بیوتیکی بر علیه ویبریوکلرا در انسان گردیده است . البته در این موارد ‌، ضعف بهداشت عمومی در همه گیری بیماری نقش مهمی را داشته است .

انواع و مکانیسم مقاومت دارویی

یافته های جدیددر زمینه بیولوژی مولکولی و جمعیت، بیانگر این واقعیت است که مقاومت درمقابل داروهای ضد باکتریایی، پدیده ای غیر قابل اجتناب است که در نتیجه طبیعت خاص و یا سازگاری سلول باکتریایی نسبت به آنتی بیوتیکها و ایجاد تغییرات ژنتیکی ایجاد می گردد . مقاومت به دو صورت طبیعی و اکتسابی ایجاد می گردد . مقاومت طبیعی عموما یکی از ویژگی های اساسی گونه های باکتری ها بوده و تمامی افراد یک گونه را شامل می شود و بستگی به مواجهه قبلی با آنتی بیوتیک ندارد . این نوع مقاومت ناشی از وضعیت فیزیولوژیک بیوشیمیایی یا مورفولوژیک ذاتی و خص باکتری است که مانع از اثرات آنتی بیوتیک می شود. تشخیص این نوع مقاومت آسان است بطوری که در مواجهه کم ارگانیسم، با آنتی بیوتیک نیز مشخص می گردد . از این نوع مقاوت طبیعی باکتری پزودوموناس آئروژینوزا به تترا ساکلین اشاره کرد .

مقاوت اکتسابی مقاومتی است که باکتری قبلا نسبت به دارو حساس بوده و در اثر مواجهه قبلی مقاوم شده است . این مواجهه باعث ایجا فشار انتخابی (selectiv pressure ) می شود که موجب رشد بیش از حد و سریع سلولهای مقاوم و ظهور یک سری سلول های مقاوم میگردد.

باقی مانده های آنتی بیوتیکی

آن چه مسلم است در آبزیان مساله باقی مانده دارویی نسبت به مقاومت باکتریایی از اهمیت کمتری برخوردار است . استفاده معقول وصحیح از این داروها بر اساس استانداردهای تعیین شده اهمیت بسیاری دارد و در صورت وجود باقی مانده های دارویی عوارضی مانند تهوع ، استفراغ ، اختلالات جنینی؛ آلرژی، اثرات سمی،‌تغییر در فلور و ایجاد مقاومت دارویی را در بر خواهد داشت . مطالعات مربوط از سال 1373 به بعد، وجود بقایای آنتی بیوتیک ها را در بافتهای مختلف آبزیان نشان می دهد. در این مطالعات مقادیر باقیمانده آنتی بیوتیکی در کبد و کلیه بیشتر از عضلات دیده می شود. باید توجه داشت که تمام داروهایی که در دامپزشکی تجویز می‎شوند باقیمانده بیشتری در بافت کبد دارند.

مشابه دام ها در آبزیان نیز یک برنامه منظم و مجاز در استفاده از داروها وجود دارد و بهتر است به فاصله زمانی بین حذف آنتی بیوتیک و مصرف محصولات آبزیان توجه کامل مبذول شود درمان کمتر یا بیشتر از مدت زمان توصیه شده می تواند باعث شکست درمان و یا ایجاد عوارض ذکر شده گردد. میزان حذف آنتی بیوتیکی از بافت های ماهی نیز شدیدا بسته به درجه حرارت آب متغیر است. زمان های اختصاصی پرهیزاز مصرف دارو قبل از صید (wthdrawal time ) نیز بسته به نوع دارو متفاوت است . درمواردی که زمان قطعی پرهیز از مصرف دارو قبل از صید داده نشده باشد ، طبق قاعده کلی این زمان (درجه روز ۵۰۰=تعداد روز * درجه حرارت آب ) در نظر گرفته می شود.این امر به طور مشخصی می تواند یک تخمین ابتدایی و اولیه از میزان حذف آنتی بیوتیک باشد زیرا درجه حرارت آب به طور دایم نوسان داشته و در روزهای مختلف نیز متفاوت است . و هم چنین علاوه بر درجه حرارت عوامل دیگری نیز وجود دارند که میزان حذف دارو را تحت تاثیر قرار می دهند .

فارماکوکینتیک آنتی بیوتیک

به طور باور نکردنی در گونه های مختلف ماهی متفاوت است.امروزه در دنیا بسیاری از بخش های صنعت آبزیان شروع به کاهش استفاده و وابستگی خود به داروهای ضد میکروبی کرده اند . پیشرفت در تولید واکسن ، محرک های ایمنی و پروبیوتیک ها (ساختار این مواد استفاده از باکتری های مفید و آنزیم آن ها می باشد )در آینده ای نزدیک جای درمان دارویی را خواهد گرفت ولی تا آن زمان ، انجام یک سری کارها در جهت پیش گیری از بروز مقاومت آنتی بیوتیکی احساس می گردد. مصرف بی احتیاط آنتی بیوتیک ها باعث به پایان رسیدن دوره درمانی آنها شده و در آینده ای نه چندان دور بایستی آنتی بیوتیک ها را از فهرست داروهای درمانی حذف کرد آگاهی از طیف اثر ، دز و دستور ترکیبی دارو ، استفاده از آب با کیفیت مناسب ، کاهش استرس و استفاده از جیره های مناسب ،‌استفاده از داروهای ضد میکروبی تحت نظر دامپزشک و تحت کنترل سیستم نظارتی و علمی و استفاده از ضد عفونی کننده های مناسب از راه کارهای مهم در غلبه به این معضل است . واکسیناسیون به عنوان موثرترین روش در درمان و پیشگیری بیماری و به خصوص در مورد بروز مقاومت های چند تایی توصیه می گردد. هم چنین می توان با استفاده از روشهای نوین در تولید داروها اقدام به تولید یک سری داروهای ضد میکروبی اختصاصی نمود. هم چنین می توان به انجام یک سری تحقیقات در جهت کاهش تولید و آزاد شدن و انتقال باکتری های مقاوم اقدام کرد.

استفاده از آنتی بیوتیک ها در تغذیه آبزیان

از آنتی بیوتیک ها به سه منظور استفاده می شود:

الف) Therapeutic Use یا نقش درمانی:

استفاده از آنتی بیوتیک ها برای این هدف در یک دوره کوتاه مدت، برای یک علائم بیماری، با دز بالاتر از سایر اهداف و برای ازبین بردن عامل پاتوژن استفاده میشود.
ب) Prophylactic Use یا نقش پیشگیری از بروز بیماری های عفونی:
در این هدف از دزهای با مقدار متوسط آنتی بیوتیک، در یک دوره فیزیولوژیکی مشخص و عموماً در آب و یا خوراک گروهی ازحیوانات استفاده می شود.
ج)Growth Promoters Use یا به عنوان محرک رشد:

در این هدف از دزهای کم آنتی بیوتیک، در یک دوره طولانی، برای افزایش راندمان مصرف خوراک و افزایش تولید استفاده می شود.

دز مصرفی باید از حداقل مقدار ممانعت کنندگی Minimal Inhibitory Concentration) ) رشد میکروارگانیزم های مضر داخلی بدن به ویژه دستگاه گوارش مانند Enterococcus Spp و Clostridium Perfringes بیشتر باشد.میزان مصرف آنتی بیوتیک ها به عنوان محرک رشد در بین سایر اهداف بیشتر است. آمار منتشرشده در استرالیا بین سالهای ۱۹۹۷-۱۹۹۲ نشان می دهد که ۸/۵۵ درصد از آنتی بیوتیک های تولید شده به عنوان محرک رشد در تغذیه دام ، طیور و آبزیان استفاده شده اند. پریسکات (۱۹۹۷) گزارش کرده است که ۴۰ درصد تولید آنتی بیوتیک در آمریکا به عنوان محرک رشد در تغذیه دام ، طیور و آبزیان استفاده می شوند که ۵۵ تا ۶۰ درصد آنها را پنی سیلین G و ترامایسین تشکیل داده است.

منابع:

1- تاج بخش ، حسن (۱۳۷۶) باکتری شناسی عمومی
۲- فقیهی ، سید محمد (۱۳۷۸) : عوارض آنتی بیوتیکها در دامپزشکی
۳- عبدی ، کاظم (۱۳۸۰) : اطلاعات و کاربرد داروهای آبزیان


4- joint FAO/NACA/WHO study group (۱۹۹۹) : food safatry issues associated with products from aquaculture Bangkok Thailand
5- Aiello S,E(۲۰۰۰) : the mreck veterinary manual eighth edition merck & co INC. USA
6-DixonB,A (۲۰۰۱) : the biology of antibiotic resistance. Jounal of the world aquaculture. Vol ۳۲.no :۲
7- Mac millan , jr (۲۰۰۱) : aquacul ture and antibiotic resistance . journal of the world aquaculture , vol ۳۲ no: ۲
8- Roberts R.J. (۱۹۸۲) : microbial disease of fish , academic press . London

 


تعداد بازديد:727
 
Copyright (c) 2024 مرکز ملی تحقیقات فرآوری آبزیان بندر انزلی
Powered by r.ravvar