سنبل آبی (Eichhornia crassipes) نام یک گونه از تیره غلافیان و یک گیاه آبزی بومی مناطق حاره و تحت‌حاره حوضه آمازون است. این گیاه در خارج از محدوده طبیعی خود بعنوان گونه فوق‌العاده مهاجم عمل می‌کند. سنبل آبی یکی از پررشدترین گیاهان جهان شناخته می‌شود و براحتی از طریق ساقه‌های رونده تولید مثل می‌کند و تبدیل به گیاهان دختری متعدد می‌شود. هر گیاه در سال تولید هزاران بذر می‌کند. بذرها به مدت 28 سال زنده می‌مانند. برخی از سنبل‌های آبی در مناطقی از آسیای جنوب شرقی هر روز 2 تا 5 متر رشد داشته‌اند. سنبل آبی گیاه مقاومی است و جمعیت آن هر دو هفته یک بار دو برابر می‌شود.

اگر این گیاه کنترل نشود سطح دریاچه‌ها و آبگیرها را بطور کامل می‌پوشاند و از جریان آب جلوگیری و از نفوذ نور خورشید به عمق آب و رسیدن به گیاهان بومی ممانعت به عمل می‌آورد و اکسیژن آب را از بین می‌برد و در نهایت ماهی‌ها و لاک پشت‌ها را می‌کشد. سنبل آبی سکونت گاه مناسبی برای پشه‌ و حلزون است. پشه‌ها ناقلین کلاسیک بیماری‌ها هستند و حلزون‌ها میزبان کرم‌های پهن انگلی عامل بیماری شیستوزوما می‌باشند. در مکان‌هایی که کنترل جدی گیاه انجام نشود، مشکل جدی ایجاد می‌کند و در آبگیرها و استخرهای دست‌ساز، در صورت عدم کنترل بسرعت تبدیل به مشکل جدی می‌شود.

البته این گیاه منبع مناسب غذا برای ماهیان قرمز نیز فراهم و آب را تصفیه می‌کند و تمیز نگه می‌دارد و کمک می‌کند که در استخرهای دست‌ساز، تولید اکسیژن شود. سنبل آبی اساساً آب‌هایی را مورد تهاجم قرار می‌دهد که تحت تأثیر فعالیت‌ بشر قرار دارند. برای مثال گیاهان موجود در مخازن مصنوعی یا دریاچه‌های غنی‌شده (اوتریفیه) که مقادیر زیادی مواد مغذی دریافت می‌کنند تبدیل به چرخه حیاتی نامتوازنی می‌شوند.

این گیاه مزایایی هم دارد از قبیل:

ü این گیاه به دلیل سرعت بالای توسعه، منبع مناسبی از بیومس است.

ü یک هکتار از گیاه تولید بیش از 70 هزار متر مکعب بیوگاز می‌کند.

ü هر کیلوگرم ماده خشک گیاه 370 لیتر بیوگاز تولید می‌کند

ü ارزش گرمایی معادل 580 بی‌تی‌یو در فوت مکعب دارد در حالی که متان خالص مقدار آن 895 بی‌تی‌یو در فوت مکعب است.

کشاورزان بنگالی سنبل آبی را جمع‌آوری کرده و روی هم انبار می‌کنند تا در شروع فصل سرما آن را خشک کنند و ماده خشک آن را به مصرف سوخت برسانند. خاکستر آن نیز مصرف کود دارد.

در کشور هند یک تن سنبل آبی خشک تولید 50 لیتر اتانول و 200 کیلوگرم بقایای الیاف با ارزش btu 7700 می‌کند.

تخمیر باکتریایی یک تن آن تولید 26500 فوت مکعب گاز (معادل btu 600) می‌کند در حالی که 6/51 درصد متان، 4/25 درصد هیدروژن، 1/22 درصد دی‌اکسیدکربن و 2/1 درصد اکسیژن دارد.

تبدیل یک تن ماده خشک گیاه به گاز توسط هوا و بخار در دمای بالا (800 درجه)، حدود 40 هزار فوت مکعب گاز طبیعی ایجاد می‌کند و حاوی 6/16 درصد هیدروژن، 8/4 درصد متان، 7/21 درصد مونواکسیدکربن، 1/4 درصد دی‌اکسیدکربن و 8/52 درصد نیتروژن است.

رطوبت بالای سنبل آبی هزینه عملیات آن را بالا می‌برد و نمی‌گذارد بطور تجاری بتوان از آن استفاده کرد.

در تایوان این گیاه بعنوان سبزی سرشار از کاروتن مصرف می‌شود. در جاوه مواد سبز و گل این گیاه پخته و خورده می‌شود. در جاوه از آن برای مداوای پوست اسب استفاده می‌شود و بعنوان مقوی به مصرف حیوانات می‌رسد. ریشه سنبل آبی بطور طبیعی آلاینده‌هایی از قبیل سرب، جیوه و استرونسیم 90 و برخی ترکیبات آلی سرطان‌زا را به خود جلب می‌کند و قابلیت جذب آن 10 هزار برابر آب اطراف است. می‌توان سنبل آبی را برای تصفیه فاضلاب‌ استفاده کرد. سنبل آبی قادر است 60 تا 80 درصد نیتروژن و حدود 69 درصد پتاسیم آب را جذب کند. ریشه سنبل آبی نیتروژن آب‌‌های موجود در باطلاق‌های طبیعی، کم‌عمق و اوتریفیه را جدا می‌کند.

در مطالعه ای که روی سنبل آبی و 16 گیاه هرز آبزی دیگر در تایلند انجام شد، نتایج نشان داد که سنبل آبی حاوی 6/22٪ پروتئین می باشد. پروتئین سنبل آبی بصورت کنسانتره پروتئین با استفاده از اسید و جریان حرارتی در 4=pH و دمای 82 درجه سیلسیوس تولید و رسوب کنسانتره پروتئین برگ شستشو و سپس در دمای 60 درجه سیلسیوس خشک شد.

تجزیه و تحلیل نتایج شیمیایی نشان داد کنسانتره پروتئین برگ سنبل آبی حاوی 4/55٪ پروتئین، 1/3٪ اسیدهای چرب، 1٪ فیبر، 5٪ خاکستر و 5/35٪ کربوهیدرات می باش. پروتئین موجود در کنسانتره برگ پروتئین برگ سنبل آبی غنی از اسیدهای آمینه ضروری مانند 1/5٪ لوسین و 4/3٪ فنیل آلانین بود.

کنسانتره پروتئین برگ حاوی پروتئین تهیه شده از سلولهای گیاهی شکسته شده می باشد. پروتئین عصاره برگ که در گرما منعقد شده، حاوی کلروپلاست سبز یا سیتوپلاسم سفید می باشد (Telek and Graham 1983). کنسانتره پروتئین برگ ممکن است بعنوان غذاهای گیاهی یا مکمل غذایی استفاده شود. آن هم به احتمال زیاد به دلیل وجود مقادیر پروتئین بالا، اسید چرب غیراشباع، کارتنوئید، اگزانتوفیل، نشاسته و مواد معدنی همچون آهن، کلسیم و فسفر می باشد. کنسانتره پروتئین ممکن است همچنین بعنوان خوراک دام، گوساله، مرغ و حتی ماهی استفاده شود.

منابع:

1. Vrabali, B. 1993. Leaf Protein Concentrate from Water Hyacinth. Aquat. Plant Manage. 31: 207-209

2. Telek, L. and H. D. Graham. 1983. Leaf Protein Concentr ate. AVI Publishing Company.844 pp.