مرکز ملی تحقیقات فرآوری آبزیان بندر انزلی > یادداشت های علمی

   سه شنبه 29 اسفند 1402

وضعیت آب و هوای بندر انزلی

  صفحه اصلی     

  معرفی مرکز     

  امکانات مرکز     

  دستاوردهای مرکز     

  پروژه ها     

  نکته های سلامتی     

  یادداشتهای علمی     

  سخنرانی های علمی     

  معرفی مدیران     

  CV محققین     

 

 
یادداشت های علمی
نقش مخرب فاضلاب و پس آبهاى صنعتى کارخانجات بر آبزیان
دو شنبه 9 دی 1392
فاطمه نوغانی

افزایش روز افزون جمعیت و تو سعه بیش از حد اسکان انسان ها درحاشیه رودخانه ها و سواحل آبها و منابع آبى منجر به افزایش ایجاد مراکز صنعتى و کارخانجات شده است ؛که اینها به نوبه خود، ضا یعات و فضو لات آلوده کننده به آبها را افزایش مى دهند. بطور ی که این عوامل آ لوده کننده میتو انند تغییرات غیر قابل قبول وپیش بینى نشده اى را بر روى محیط و منابع آبى ایجاد نما یند و روند طبیعى زندگى آبزیان را تغییر دهند.
هر یک از آلوده کنندها ى صنعتى در آبها، به تنها یی آنقدر مشکل ساز نمى باشند. بلکه عوامل گونا گون،شامل:روش عمل، مقدار رقیق شدن در طول مسیر و....دست به دست هم داده تا اینکه مشکلات فراوان را در آبها ایجاد کنند.بطور مثال: ترکیبات سیانور در محیطهاى آبى سّمى هستند . ولى وقتى درمجاور کادمیم و روى ، قرار میگیرند، سمّى شدن آنها صدها بار تشدید وکشنده تر مى شوند.
بطور کلى ضایعات وپس آبهاى صنعتى کارخانجات به صورت:مواد آلى گیاهى وجانورى (اجساد و بقایاى آنها ) _مواد آلى شیمیای( شامل: سموم گیاهى، پاک کننده ها و هیدروکربنها) _ عناصروترکیبات معدنى _رسوبات _ مواد رادیواکتیو _حرارت _فلزات سنگین وغیره ...مى باشند .
اثرات ایجاد شده ناشى از فاضلابهاى صنعتى در منابع آبى شور و شیرین تا حدودى یکسان است، که برخى از انها بطور خلاصه به قرار زیر مى باشد .
-فاضلابهاى صنعتى کارخانجا ت شستشوى الیاف و پس ما نده هاى کارخانجات شیمیای که منشأ الى دارند به شدت آبها را قلیاى کرده، بى.ا. دى. آب را افزایش مى دهند .
-کارخانجات گوشت ،لبنیات ،نى شکر، به همراه تقطیر وکنسرو کردن آنها در آ بها به علّت تجزیه باکتریها، بى.ا.دى. را افزایش واکسژن محلول را کاهش میدهند .
-فاضلاب کارخانجات تولید کاغذ که محتوى تکه هاى چوپ –پنتا کلروفنل –پنتا کلروفنات سدیم-متیل مرکاپتان وسولفات ها ، هستند به شدت خورنده بوده وسمّ مهلکى براى ما هیان ایجاد مىکنند . همچنین باکتریهاى تولید کننده گاز با استفاده از سولفاتهاى حاصله از تولید کاغذ ، محیط آب را آلوده وکم اکسیژن مى کنند .
دسته هاى ماهى وقتى در چنین آب وشرایطى قرار مى گیرند ،یا کوچ کرده ویا به کلى نابود مى شوند.
نیروگاههاى اتمى و هسته اى با ایجاد ضایعات مواد رادیو اکتیوى در کمترین زمان بالا ترین مقدار آلودگى وتغیرات را در آب وماهى ها ایجاد میکنند . این ترکیبات با تغییرات ژنتیکى ماهیان منجر به مشکلات فراوان مى شوند.
فاضلاب کار خانجات متالوژى مثل :کار خانه هاى ذوب آهن که از آب براى سا ختن ذغال کک استفاده مى کنند، بسیار اسیدى بوده ومواد سمّى فراوانى مانند : فنل ، سیا نوژن ، سرباره ، کک و جامدات بسیار ریز محلول در خود را وارد منابع آبى کرده،باعث تغییرات و مرگ ومیر ماهیان مى شوند.
بطور کلى کلّیه فاضلاب هاى صنعتى کارخانجات که از طرق فراوان وارد محیطهاى آبى مى شوند،در مرحله اول منجر به تغییرات ، در پارا مترهاى فیزیکوشیمیا یی آب شده سبب بروز مشکلات عدیده اى مى شوند .
گونه هاى مختلف آبزیان وماهی ها ،دامنه هاى محدودى از این تغیرات را مى توا نند تحمّل نما یند. همچنین براى رشد وحفظ سلامتى خود به حد معینى از پارامتر هاِی مانند : پى.اچ - درجه حرارت- اکسیژن – سختى - و..... نیاز دارند .
از بین این عوامل محیطى ، درجه حرارت اب و دامنه تغییرا ت آن مهمترین نقش را در زندگى آبزیان داراست . بدلیل آنکه تمام فعالیت هاى فیزیولوژیکى ماهیان، اعم از تغذ یه، رشد، تکثیر ومقاومت در برابر بیماریها متأثر از آن است. بنا بر این درجه حرارت آب از لحاظ کمّى وکیفى، بایستى در دامنه مطلوب ومورد نیاز آبزیان باشد.
اکثر کارخانجات مانند: کارخانه هاى تولید انرژى الکتریکى ، از آب براى سرد کردن تأ سیسات خود
استفاده مى کنند ،که فاضلاب این نوع کارخانجات داراى آبهاى با درجه حرارت بالا هستند. که افزایش درجه حرارت خود نوعى آلودگى به حساب میآید . زیرا این گونه فاضلابهاى گرم وقتى
وارد منا بع آبى میشوند ،باعث گرم شدن آبهاى مسیر و خود آن منبع آبى میشوند.
این گرما باعث کاهش وزن مخصوص و ویسکوزیته آب مىگردد، در نتیجه ظرفییت حمل اکسیژنى آن کاهش مى یابد. یعنى آب زودتر به حالت اشباع رسیده و اکسیژن کمترى را براى رسیدن به حد اشباع قبول میکند. همچنین نسبت رسوب شدن در این گونه آبها به شدّت افزایش مى یابد ، تبخیر نیز سریع شده ،شورى افزایش پیدا مى کند. در این شرایط اکثر ماهیها وآبزیان در برابر این تغیرات اگر هم جزىء باشد ، واکنش نشان مىدهند. به عبارت دیگر اگر این تغیرات کم ولى دایمى باشد، مى تواند فون وفلور منطقه را تغییر دهد .
با توجّه به این که اکثر آبزیان در منابع آبى با یک درجه حرارت معین ومخصوص به خودشان رشد و تولید مثل میکنند، در اثر این تغیرات، ماهیها یا جلوتر از حد معمول تخم ریزى میکنند، یا اینکه هرگز تخم ریزى نخواهند کرد .
از طرف دیگر لاروهایی که زودتر بدنیا آمدند،غذا بدست نیاورده ازبین خواهند رفت بنابراین دراین شرایط تعادل زندگى آبزیان به هم خورده و پوشش آب توسط اجتماعات آبزى به کلى دگرگون میشود. برخى آبزیان مانند ماهیان سردآبى هم خیلى سریع تر به مرحله مرگ و میر مى رسند.
بنابراین اکثر پس آبهاى کارخانجات باعث مى شوند که اجتماعات آبزى تغییر کرده ومواد غذایی آب تغیرکند.
گاهى اوقات این تغیرات در دریا ودریاچه ها فراتر مى شوند. یعنى باعث تغیرات ساختمانى آب آنها مى گردند . بطورى که در این گونه آبها با شدّت گرفتن رسوب گذارى آلگها، مواد آلى و معدنى رسوب پیدا مى کنند که تجزیه کامل آنها در کف باعث مسطح تر شدن بستر آنها مى شوند .در اثر این فرایند رسوب گذارى لاروها وتخم آبزیان نابود مى گردند. همچنین در بعضى از نقاط ارتفاع آب کاهش یافته وماهیان دیگر قادر نخواهند بود که در آنجا به زیست خود ادامه دهند.
رویش گیاهان باتلاقى افزایش پیدا میکند و بتدریج کل دریاچه به زمین باتلاقى مبدل میشود. بنا براین اگر از این تغیرات جلو گیر نشود،یعنى رسوبات از کف خارج نشوند محیط آبى به مرداب باتلاقى مبدل خواهد شد.
فلزات وتأثیر آلودگى آنها
اثرات آلودگى بعضى ازفلزات ( ناشى از حمل آنها درپس آبهاى صنعتى ) مانند : مس ،سرب وجیوه شناخته شده است. ولى اثرات بعضى از فلزات دیگر مانند: کرم ، کادمیم ، کبالت ،نیکل ، کاملا مشخص نمى باشد . بنابراین وجود برخى از این مواد در گوشت ماهیها ،صدفها وغیره بعد از مصرف آن توسط انسان ،ایجاد ناراحتیهاى بسیار شدیدى مى کند که بایستى از ورود این گونه آبهاى صنعتى آلوده به محیط زیست آبزیان جلوگیرى شود .
ماهى ها این فلزات را یا از طریق برانشى ها جذب کرده ویا از طریق تغذیه کردن وارد بدن خود میکنند.برخى از این مواد مانند متیل جیوه دربدن ماهیها بعد از تجمع ذخیره مى شوند . مثلا نوع ماهى پیکرل حدود پنج جزء در میلیون (5ppm ) جیوه و ترکیبات آن را در خود جمع و ذخیره میکند مصرف این نوع ماهیان توسط انسان، به مرور زمان سبب کورى، کر و لالى و در آخر مرگ میشود.
ترکیبات سرب در آب از طریق زئو پلانکتون ها جذب وسپس وارد زنجیره غذایی آبزیان میشوند که به نوبه خود سمّى و براى ماهیها ایجاد مشکل مى نماید و در انسان سیستم عصبى را مختل و عضلات را شل مى کند .
مس وترکیبات آن در ماهیها و صدفها، باعث سبز یا آبى شدن آنها مى شوند. مقدار یک میکروگرم این ترکیبات براى آبزیان کشنده است ودر نهایت در انسان باعث بروز مشکلات فراوان مى گردند.
باتوجه به مطالب گفته شده در مورد آثار مخرّب پس آبهاى صنعتى، که اکثر آنها آلودگى حرارتى ایجاد مى کنند، بایستى قبل از ورود انها به اکوسیستمها ى مختلف آبى و ایجاد هر گونه تغییرات از طریق متدهاى گو ناگون تصفیه آب (مهمترین آنها تصفیه هاى بیو لوژیکى) پاکسازى اولیه گردند.
منابع :
1- تکنو لوژى آبها تأ لیف: جان. آ. بلا ک،ترجمه: دکتر محمد رضا بنا زاده ماهانى،دکتر على اکبر سمنار شاد.1381.ص 234-239.
2- مدیریت تغذیه ( در پرورش متراکم آبزیان) تألیف: استفن . گدارد،ترجمه: دکتر مرتضى علیزاده
مهندس شهرام دادگر 1389.ص 162-168.
3- فیزیولوژى ماهى تألیف: گرى. آ . ودمیر،ترجمه: دکترمهرداد عبد الله مشائى،1388،ص 221-223.
4- هیدرو شیمى (بنیان آبزى پرورى)تألیف:دکترعباس اسماعیلى سارى.1387.ص 67-69.


تعداد بازديد:706
 
Copyright (c) 2024 مرکز ملی تحقیقات فرآوری آبزیان بندر انزلی
Powered by r.ravvar