غذاهای دریایی یکی از منابع مهم پروتئین و ترکیبات عملکردی بسیار مهم و اساسی برای سلامت انسان و بخش مهمی از رژیم غذایی در بسیاری از کشورهاست. از طرفی دیگر، غذاهای دریایی معمولاً شامل پسماندهایی از آلاینده های پایدار زیست محیطی (PEPs)مانند ترکیبات ارگانوهالوژن شامل دی اکسین پلی کلرو دی بنزو(PCDDs )و ( PCDFs ) یعنی دیوکسین ها و بی فنیل های پلی کلرینه ها( PCBs )، نفتالین های پلی کلرینه(PCNs ) دی فنیل اترها(PBDEs ) ، اترهای دی فنیل پلی برومین ها (PBDEs) ، آفت کش ارگانوکلره (OCPs ) و فلزات سنگین (جیوه، آرسنیک ، کادمیوم و سرب) هستند. رژیم غذایی یکی از عوامل جذب این آلاینده ها در انسان می باشد و غذاهای دریایی ، به علت میزان بالای چربی ، خطر بیشتری دارند. این مواد شیمیایی چربی دوست در بافتهای چربی موجودات دریایی تجمع پیدا کرده و متعاقباً از طریق رژیم غذایی به انسان منتقل می شود و به  اکوسیستم وسلامت  انسان آسیب می رساند. پسماندهای آلاینده های پایدار زیست محیطی توجه ویزه ای از مصرف کنندگان ، دانشمندان ، محیط زیست و ارگانهای دولتی را با توجه به مصرف گسترده خود برانگیخته است .مطالعات متعدد، پسماندهای آلاینده های پایدار زیست محیطی را در موجودات آبزی محیط های آب شیرین و دریایی تعیین می کند.
ترکیبات ارگانو هالوژنی (OCs )
ترکیبات ارگانوهالوژنی را گروهی از ترکیبات شیمیایی پایدار با پایه کربنی ، ترکیباتی با نوسانات کم و با حلالیت چربی بالا  توصیف می کنند. آنها بطور عمده از طریق احتراق ، سوزاندن زباله ، بازیافت فلز ، تصفیه فرآوریهای  شیمیایی صنعتی  و بیولوژیکی و نور شیمیایی شکل می گیرند. ترکیبات ارگانو هالوژنی می تواند از طریق ضایعات صنعتی، فعالیتهای مزرعه ماهی،کشت های مزرعه ، تخلیه فاضلاب درمان نشده، همچنین شستشو از خاک و ترافیک حمل و نقل وارد محیط های آبی شوند و به حالت معلق بطور سطحی داخل ذرات معلق و در رسوبات ته نشین می شوند.موجودات آبزی این تجمع ترکیبات در بافت خود را از طریق تماس مستقیم با آب ، ذرات معلق، رسوبات  بسترو همچنین از طریق رژیم غذایی نیز بدست آورده و سپس انتقال آلاینده ها از طریق شبکه های غذایی و بزرگ زیستی (بالای هرم شبکه غذایی)صورت می گیرد.این ترکیبات می توانند به محیط زیست و مناطق دور؛ از طریق جریانات، رودخانه هاو موجودات مهاجر پراکنده  شوند. حضور این آلاینده ها در بافت موجودات قطب جنوب تایید شده است.
برای جمعیت عمومی ، رژیم غذایی کمک می کند تا 90 % انسان در معرض ترکیبات ارگانوهالوژنی قرار گیرد. سطح این ترکیبات در خون یا شیر مادر یک نشانگر برای قرار گرفتن انسان در معرض این ترکیبات فراهم می سازد. بسیاری از تحقیقات در بازار اسپانیا، بلژیک ، ایلات متحده آمریکا اظهار داشت که ماهی و محصولات ماهی و آنهایی که میزان چربی بالایی دارند سطوح بالاتری از ترکیبات ارگانوهالوژن نسبت به دیگر مواد غذایی نشان می دهند. در میان ترکیبات ارگانوهالوژن ، PCBs و  PCDDs ، PCDI ،PCNs ، PBDBEs وOCPsبرای تشخیص مخاطرات بخوبی مورد مطالعه قرار گرفته است.
ترکیبات دی اکسین و شبه دی اکسین
دی اکسین یک نام عمومی از پلی کلرو دی بنزو فورانس(PCDFs) و پلی کلرو دی بنزودی اکسین (PCDDs)است ، بطور عمده توسط محصولات صنعتی و فرآیندهای طبیعی تولید می شوند. سوزاندن ضایعات بزرگترین کمک کننده به انتشار PCDFs،PCDDsبه محیط است مخصوصاً اگر احتراق ناقص صورت گیرد.. PCDFs،PCDDs و شبه برم آنها نظیر (PBDDs/PBDFs) به ترتیب شامل همجنسهای 75 و 135 می باشد.تنها همجنس 17 از PCDDs/PCDFs و PBDDs/PBDFs شبه دی اکسین سمی شناخته می شوند. از طرف دیگر ،12 از همجنس 209 PCB بعنوان شبه دی اکسین PCB اشاره میشود که فعالیت بیولوژیکی آنها مانند PBDDs/PBDFs می باشد. باتوجه به ماهیت پیچیده همجنس ها ، هفت همجنس(IUPAC)شماره28 ، 52،101،118، 138، 153، 180) بعنوان شاخص هایی بر پایه دوام خود در شبکه غذایی و گرایش به بزرگ زیستیانتخاب شده اند.در میان آنها PCB-138 و 153 فرآوانترین هم جنس هستند. برای ارزیابی خطر ترکیبات شبه دی اکسین((DLCsدر انسان، ماهی و حیات وحش که عموماً بعنوان مخلوط های پیچیده یافت می شوند، تصویری از فاکتورهای سمی (TEFs) معرفی شده اند.  مقایسه سمیت بالقوه TEFs از هر ترکیب در مخلوط 2،3،7،8 تتراکلرودی بنزو-پی-دی اکسین (TCDD ) است که سمی ترین همنوع بعنوان گروه I سرطانزا  طبقه بندی شده و TEF)I)میتواند مورد استفاده قرار گیرد.میزان TEF می تواند برای محاسبه غلظت های معادل سمی (TEQ) بکار رود و این بعنوان یک اندازه گیری نسبی بین نمونه های زنده و غیر زنده استفاده می شود.
Kivirantaو همکاران تعیین کردندPCBs ,PCDD/PCDFs درنمونه های هرینگ که از دریای بالتیک جمع شده اند غلظت هایی از PCBs  , PCDD/PCDFs  به ترتیب در رنجی از 6 تا 67pg/gو 9.4 تا 490pg/gوزن تر (ww)با توجه به سن و اندازه نمونه ها افزایش نشان داد.کرمانی و همکاران تعیین کردند غلظت هایی از PCDD/PCDFsدر نمونه های سیم که از رودخانه های آلمان جمع آوری شده بودند و مقادیر بالاتر از حداکثر مقدار مجاز تعیین شده توسط کمیسیون اروپا (EC) (WHO-TEQ/g ww4 pg)برای سه مکان نمونه برداری گزارش دادند.در خلیج ناپل ؛ ایتالیا، ناسو و همکاران جمعی از 20 همجنسPCBنسبتاً بالا در بافت خوراکی باس دریایی (22,286.6 ng/gوزن چربی ) یافتند.بطور مشابه جمعی از 18 همجنس PCB با مقدار بالایی در باس دریایی جمع آوری شده از آنتیفر فرانسه بود. با این حال ؛ در همان محل نمونه برداری ؛ غلظت PCDD/PCDFs در صدف؛ بالا بود. در دریای شمال بلژیک ؛ رنج مجموعPCBبین 1.5 و 280  ng/g وزن تر میان بی مهرگان کف زی بود. بالاترین گزارش از 65 تا 3200 ng/g وزن تر در کبد ماهی gadoid(سینه بند) بود. Peruginiو همکاران گزارش دادند ماهی آنچوی، ماهی خالی مخالی و pilchard از نظر PCB به عنوان آلوده ترین گونه سواحل دریای آدریاتیک ایتالیا بودند.

نفتالین های پلی کلرینه(PCNs)
PCNs ها ترکیبات مشابه دیگر ارگانو هالوژن های کلرینه هستند که از 75 همجنس تشکیل شده اند. اگرچه تولید PCNs در اواخر دهه 1970 کاهش یافته است ؛ هنوز در تعدادی از کشورها اسفاده می شود. مقایسه گزارشات PCNs و دی اکسین ها حاکی براین است که مطالعات برروی PCNs ها محدود است. Parmanne و همکاران ؛ غلظتهایی از PCNs ها را در 90 ماهی هرینگ جمع آوری شده از دریای بوسینا گزارش دادند.PCNs کل بین 430-40 نانوگرم برکیلوگرم (وزن تر) ترتیب شد. در مطالعات دیگر؛ بالاترین غلظت PCNs مانند 227 نانوگرم بر کیلوگرم در سالمون ،pg/g39)وزن تر)در نمونه های ماهی و نرمتنان با مواد غذایی متنوع از کشور اسپانیا ؛360 نانو گرم بر گرم  (وزن چربی) در عضله اردک ماهی از رودخانه دتروئیت کانادا در میان گونه های جمع آوری شده از آبهای میشیگان گزارش داده شدند. علاوه براین ترکیبات مشابه دی اکسین، مطالعات محدودی در ارتباط با ادبیات هیدروکربنهای آروماتیک چند حلقه ای ، ترفنیل های پلی کلرینه ، مواد آلکیل تک و چند فلورینه و الکانهای پلی کلرینه در موجودات زنده آبزی در دسترس هستند.
آفت کش های ارگانوکلرینه(OCPs)
اصطلاح آفت کش یک طیف بسیار متنوعی از معانی از نظر فعالیت بیولوژیکی دارد اما آن؛ بسیاری از مواد شیمیایی با خواص فیزیکی و شیمیایی بسیار متنوع را شامل می شود. استفاده وسیع از افت کش ها منجر به حضور باقی مانده های خود در محیط های آبی شده است.هنگامی که آفت کش ها به  داخل محیط زیست آزاد شد، آنها به دلیل ماهیت به طیف وسیعی از محصولات مختلف جاندار و غیر جاندار تبدیل و تنزیل میابند. این ترکیبات می توانند بسیار سیار ؛ پایداروگاهی بصورت موجودات غیر هدف بسیار سمی نسبت به
آفت کش های پایه باشند. در میان OCPs ها ، ایزومرهای O,P و P,P با منشاء ((DDT؛(DDE)، (DDD)، هگزا کلرو بنزن (HCB)،ایزومرهای Ɣ،β،αهگزا کلرو سیکلو هگزان ((HCHs، کلرودانها(اکسی کلرو دان،ترانس و سیس نونا کلر، ترانس و سیس کلردانو و اپوکسید هپتا کلر، درین ها (آلدرین، دی آلدرین،اندرین) در غذاهای دریایی شناسایی شده اند.Naso و همکاران ،HCBو DDT رادر گونه های دریایی جمع آوری شده از خلیج ناپل ایتالیا از جمله صدف، هشت پا، باس دریایی، ماهی خالی مخالی، شاه ماهی ده پا، آنچوی و هیک اروپایی اندازه گیری کردند. بیشترین میزان DDT وHCB به ترتیب در اختاپوس مشک دار(70 نانو گرم بر گرم وزن چربی)و در باس دریایی (3/971 نانو گرم بر گرم وزن چربی) جذب شده بود. در مطالعات دیگر بوسیله Li و همکاران ،OCPsدر پلاسمای خونی گونه های کف زی و پلاژیک از رودخانه دتروئیت کانادا اندازه گیری شد. در میان گونه های  ماهی پلاژیک ، میزان مجموع  CHLs,DDT،HCHsبه ترتیب از 95/11 تا 05/5 و از 83/4 تا 74/1 و از 84/0 تا 07/0 نانوگرم بر گرم )وزن تر) تغییر یافت.بیشترین میزان به ترتیب در اردک شمالی ؛ باس دهان بزرگ و باس سفید تشخیص داده شد. در میان گونه های بنتیک غلظتهایOCPحتی بالاتر بودند.  DDT کل و CHLsدر گربه ماهی کانال بالاترین بود در حالیکه HCHs در ماهی سرپهن قهوه ای بالاترین بود.
 منابع:
1. IOM (Institute of Medicine) (2003). Sources of dioxins and dioxin-like compounds in the environment.In: Dioxins and Dioxin-like Compounds in the Food Supply. Committee on the Implications of Dioxin in the Food Supply Food and Nutrition Board (eds), The National Academies Press, Washington, DC,pp. 53–70.
2. Galanopoulou, S., Vgenopoulos, A. & Conispoliatis, N. (2005). DDTs and other chlorinated organic pesticides
and polychlorinated biphenyls pollution in the surface sediments of Keratsini harbour, Saronikos Gulf, Greece. Marine Pollution Bulletin, 50, 520–525.
3. Boon, J.P., Lewis, W.E., Tjoen-A-Choy, M.R. et al. (2002). Levels of polybrominated diphenyl ether (PBDE) flam retardants in animals representing different trophic levels of the North Sea food web. Environmental Science and Technology, 36, 4025–4032.
4. Borghesi, N., Corsolini, S. & Focardi, S. (2008). Levels of polybrominated diphenyl ethers (PBDEs) and organochlorine pollutants in two species of Antarctic fis (Chionodraco hamatus and Trematomus bernacchii). Chemosphere, 73, 155–160.
5. Liem, A.K.D., Fu¨rst, P. & Rappe, C. (2000). Exposure of populations to dioxins and related compounds. Food Additives and Contaminants, 17, 241–259.
6. Harrad, S. & Porter, L. (2007). Concentrations of polybrominated diphenyl ethers in blood serum from New Zealand. Chemosphere, 66, 2019–2023.
7. Tsydenova, O.V., Sudaryanto, A., Kajiwara, N., Kunisue, T., Botoev, V.B. & Tanabe, S. (2007).Organohalogen compounds in human breast milk from Republic of Buryatia, Russia. Environmental Pollution, 146, 225–232.
8. Bocio, A., Llobet, J.M., Domingo, J.L., Corbella, J., Teixid, A. & Casas, C. (2003). Polybrominated diphenyl ethers (PBDEs) in foodstuffs: Human exposure through the diet. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 51, 3191–3195.
9. Voorspoels, S., Covaci, A., Neels, H. & Schepens, P. (2007). Dietary PBDE intake: A market-basket study in Belgium. Environment International, 33, 93–97.
10. Schecter, A., P¨apke, O., Harris, T.R. et al. (2006). Polybrominated diphenyl ether (PBDE) levels in an expanded market basket survey of US Food and Estimated PBDE Dietary Intake by Age and Sex.Environmental Health Perspectives, 114, 1515–1520.